Những Kỹ Năng Cần Thiết Của Một Nhà Tham Vấn

Để trở thành một nhà tham vấn tâm lý giỏi trong thời đại phức tạp như ngày nay, bạn không chỉ cần kiến thức vững chắc mà còn phải sở hữu những kỹ năng tham vấn đa dạng và chuyên sâu.

Ngành Tham Vấn Tâm Lý Tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, nhu cầu về các dịch vụ tham vấn tâm lý đã bùng nổ. Chỉ trong vòng một thập kỷ qua, những trung tâm tư vấn bắt đầu mọc lên, đáp ứng nhu cầu trợ giúp tinh thần ngày càng cao của cộng đồng. Dù ban đầu các hoạt động chủ yếu thông qua tư vấn điện thoại và dịch vụ tự phát về tình yêu, hôn nhân, gia đình, nhưng giờ đây, các dịch vụ tham vấn tâm lý trực tiếp đang "trăm hoa đua nở," đem lại niềm hy vọng cho sự phát triển của ngành này.

Điều đặc biệt hơn là dịch vụ tham vấn, trị liệu tâm lý qua mạng cũng đang phát triển mạnh mẽ. Có những ngày, các chuyên gia tâm lý tại các trang web tư vấn nhận tới hàng chục lượt yêu cầu từ khách hàng muốn chia sẻ vấn đề tâm lý. Đây là tín hiệu đáng mừng cho sự phát triển của ngành tham vấn và trị liệu tâm lý, trước sự gia tăng của các vấn đề sức khỏe tâm thần trong xã hội hiện đại.

>>> Tham khảo: Báo Cáo Của Verywell: Người Mỹ Tìm Thấy Sức Mạnh Qua Tham Vấn Online

Dù có sự phát triển mạnh mẽ, nhưng ngành tham vấn tâm lý tại Việt Nam vẫn đối diện với nhiều thách thức. Trong hội thảo đầu tiên tại Hà Nội vào năm 2002 về Thực trạng công tác tham vấn trẻ em, một số vấn đề lớn đã được nêu ra. Ví dụ như sự nhầm lẫn giữa tham vấn, tư vấn và trị liệu; sự thiếu kiến thức chuyên môn và kỹ năng cần thiết của người làm công tác tham vấn; và đặc biệt là sự thiếu các quy chuẩn đạo đức nghề nghiệp để đảm bảo chất lượng dịch vụ. Nhiều người làm công tác tham vấn chưa được đào tạo bài bản, vẫn còn thiếu kiến thức về hệ thống tri thức của nghề. Điều này dẫn đến việc tham vấn thiếu hiệu quả và đôi khi người tham vấn còn áp đặt quan điểm cá nhân lên thân chủ, thay vì lắng nghe và hỗ trợ theo đúng tinh thần của tham vấn tâm lý.

>>> Tham khảo: Sự Khác Biệt Giữa Cố Vấn, Khai Vấn & Tham Vấn Tâm Lý

Chúng Ta Cần Những Gì Để Trở Thành Nhà Tham Vấn?

Trở thành một nhà tham vấn tâm lý không chỉ đòi hỏi niềm đam mê và sự kiên nhẫn, mà còn cần phải trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng chuyên môn. Dưới đây là những yếu tố quan trọng giúp bạn trên con đường trở thành một nhà tham vấn tâm lý chuyên nghiệp.

Yêu Cầu Về Kiến Thức

Đầu tiên, một nhà tham vấn tâm lý cần nắm vững kiến thức cơ bản về tâm lý học. Bạn cần hiểu rõ các khái niệm như tâm lý học phát triển, tâm lý học xã hội, tâm lý học lâm sàng và đặc biệt là tâm lý học tham vấn. Những kiến thức này giúp bạn hiểu được những diễn biến tâm lý, hành vi và cảm xúc của con người trong nhiều hoàn cảnh khác nhau, từ đó có thể đưa ra những hướng dẫn phù hợp cho thân chủ của mình.

Ngoài ra, việc hiểu biết sâu về các phương pháp tham vấn như tham vấn định hướng giải pháp, tham vấn nhận thức - hành vi hay tham vấn tâm lý nhân văn cũng là một yếu tố quan trọng. Mỗi phương pháp có cách tiếp cận riêng, và tùy vào từng tình huống cụ thể, nhà tham vấn cần linh hoạt áp dụng để mang lại hiệu quả tốt nhất cho thân chủ.

Bên cạnh đó, đạo đức nghề nghiệp là nền tảng không thể thiếu trong tham vấn tâm lý. Bạn cần nắm vững các nguyên tắc như tôn trọng sự riêng tư, bảo mật thông tin, không áp đặt quan điểm cá nhân và duy trì thái độ chuyên nghiệp trong mọi tình huống. Điều này giúp tạo dựng niềm tin và đảm bảo quyền lợi cho thân chủ, từ đó mối quan hệ tham vấn mới có thể phát triển một cách bền vững.

Yêu Cầu Về Thực Hành và Kỹ Năng

Khi mới bắt đầu hành nghề tham vấn, các thao tác kỹ năng cơ bản có thể trở thành một thử thách lớn đối với bạn. Việc kết hợp nhuần nhuyễn nhiều kỹ năng trong một buổi tham vấn không phải là điều dễ dàng, nhất là khi bạn phải đồng thời điều phối và lồng ghép các thao tác khác nhau. Đây là một quá trình không chỉ đòi hỏi hiểu biết lý thuyết mà còn yêu cầu sự thực hành liên tục để thành thạo. Kinh nghiệm cho thấy, chỉ khi bạn đã thấm nhuần lý thuyết, nắm vững trình tự các bước và không ngừng luyện tập, bạn mới có thể tự tin sử dụng kỹ năng trong các tình huống thực tế.

Thế nhưng, kỹ năng tham vấn không chỉ dừng lại ở lời nói hay câu hỏi, mà còn phụ thuộc rất nhiều vào các biểu hiện phi ngôn ngữ như giọng nói, nét mặt, và cử chỉ. Hãy tưởng tượng, thân chủ của bạn đang rất tức giận hoặc lo lắng về một vấn đề khó khăn, nếu bạn phản hồi bằng một giọng nói to, gắt gỏng hoặc quá nhanh, thì cho dù bạn có sử dụng kỹ năng tham vấn thành thạo đến đâu, bạn vẫn có thể thất bại trong việc xây dựng mối quan hệ với họ. Tương tự, nếu thân chủ đang vui vẻ và cởi mở chia sẻ, nhưng bạn lại phản hồi bằng giọng đều đều, nhỏ nhẹ, gương mặt không cười và không nhìn họ, thì sự kết nối cũng khó mà duy trì.

Chính vì vậy, việc thực hành dưới sự giám sát của những chuyên gia có kinh nghiệm là vô cùng quan trọng. Họ sẽ giúp bạn nhận diện những lỗi sai và hướng dẫn cách khắc phục, đồng thời chia sẻ những kinh nghiệm quý báu trong quá trình làm việc với thân chủ.

Những Kỹ Năng Cần Thiết Của Một Nhà Tham Vấn

Kỹ Năng Lắng Nghe

Lắng nghe là kỹ năng cơ bản và quan trọng nhất trong tham vấn. Không chỉ đơn thuần là nghe những gì thân chủ nói, mà còn cần lắng nghe bằng sự quan tâm và không phán xét. Kỹ năng lắng nghe chủ động giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề của thân chủ, tạo ra sự kết nối và giúp họ cảm thấy được thấu hiểu.

Kỹ Năng Đặt Câu Hỏi

Việc đặt câu hỏi đúng lúc và đúng cách có thể giúp khai thác thông tin quan trọng từ thân chủ, đồng thời thúc đẩy họ suy nghĩ sâu hơn về vấn đề của mình. Kỹ năng đặt câu hỏi không chỉ dừng lại ở việc hỏi, mà còn bao gồm việc lựa chọn câu hỏi mở, khuyến khích sự tự phản ánh và tránh những câu hỏi dẫn dắt hoặc ép buộc.

>>> Tham khảo: Câu Hỏi Dẫn Dắt (Leading Question) Là Gì?

Kỹ Năng Thấu Cảm

Thấu cảm là khả năng đặt mình vào vị trí của thân chủ, hiểu và chia sẻ cảm xúc của họ. Đây là một kỹ năng quan trọng giúp bạn tạo dựng mối quan hệ tham vấn tin tưởng và an toàn. Khi thân chủ cảm thấy được thấu cảm, họ sẽ dễ dàng mở lòng và chia sẻ nhiều hơn.

Kỹ Năng Phản Hồi

Phản hồi đúng cách giúp thân chủ nhận ra những khía cạnh khác nhau trong câu chuyện của mình, đồng thời cung cấp cho họ cái nhìn mới về vấn đề. Kỹ năng phản hồi cần đi kèm với sự nhạy bén và tinh tế, đảm bảo rằng những gì bạn nói không làm thân chủ cảm thấy bị phán xét hay áp đặt.

Kỹ Năng Diễn Giải

Diễn giải là kỹ năng giúp nhà tham vấn tóm tắt và nhấn mạnh lại những điểm quan trọng mà thân chủ đã chia sẻ, giúp cả hai bên có cái nhìn rõ ràng hơn về vấn đề. Kỹ năng này giúp củng cố sự hiểu biết chung và đảm bảo rằng bạn và thân chủ đang cùng chung một nhịp trong quá trình tham vấn.

Kỹ Năng Xử Lý Im Lặng

Im lặng không phải lúc nào cũng là điều xấu trong tham vấn. Đôi khi, những khoảnh khắc im lặng có thể là cơ hội để thân chủ tự suy nghĩ, xử lý cảm xúc hoặc chuẩn bị chia sẻ thêm. Kỹ năng xử lý im lặng giúp bạn biết cách tận dụng những khoảng lặng này một cách hiệu quả, thay vì vội vàng lấp đầy chúng bằng lời nói.

Kỹ Năng Cung Cấp Thông Tin

Trong quá trình tham vấn, đôi khi bạn cần cung cấp thông tin hữu ích cho thân chủ về vấn đề của họ hoặc các giải pháp có thể. Kỹ năng cung cấp thông tin đòi hỏi sự chính xác và phù hợp với hoàn cảnh, giúp thân chủ cảm thấy được hỗ trợ mà không bị quá tải với thông tin.

Kỹ Năng Bộc Lộ Bản Thân

Mặc dù tham vấn tập trung vào thân chủ, nhưng đôi khi việc bộc lộ một chút về bản thân cũng có thể giúp thân chủ cảm thấy gần gũi và thoải mái hơn. Tuy nhiên, kỹ năng này đòi hỏi sự cân nhắc và tinh tế, đảm bảo rằng bạn không chuyển trọng tâm từ thân chủ sang bản thân mình.

Kỹ Năng Đương Đầu

Trong tham vấn, sẽ có những lúc bạn phải đương đầu với những phản ứng mạnh mẽ từ thân chủ, như giận dữ, buồn bã hay thất vọng. Kỹ năng đương đầu giúp bạn xử lý những tình huống này một cách bình tĩnh và chuyên nghiệp, đồng thời hướng dẫn thân chủ đi qua những cảm xúc khó khăn.

Làm Thế Nào Để Cải Thiện Kỹ Năng Tham Vấn?

Tham vấn tâm lý là một lĩnh vực không ngừng phát triển, và việc liên tục cải thiện kỹ năng là điều cần thiết để bạn luôn đáp ứng nhu cầu của thân chủ. Dù mới vào nghề hay đã có kinh nghiệm, bạn luôn có thể cải thiện bản thân thông qua các khóa học, hội thảo, hay tự nghiên cứu thêm. Dưới đây là một số cách để bạn nâng cao kỹ năng tham vấn:

>>> Tham khảo: Đào Tạo Chuyên Môn Tâm Lý

Hiện nay, một trong những hạn chế lớn trong đào tạo tham vấn tâm lý là sự mất cân bằng giữa lý thuyết và thực hành. Dù được trang bị nền tảng lý thuyết vững chắc, nhưng sinh viên và những nhà tham vấn trẻ lại thiếu đi cơ hội thực hành thực tế, khiến kỹ năng chưa được nắm vững và khó khăn trong việc áp dụng một cách hợp lý, hiệu quả trong các tình huống thực tế. Thêm vào đó, chương trình đào tạo hiện tại còn thiếu tính cập nhật, chưa phản ánh hết những xu hướng và phương pháp mới nhất trong ngành.

Để khắc phục những điểm yếu này và giúp bạn thực sự làm chủ kỹ năng tham vấn, khóa học “Kỹ năng tham vấn tâm lý: Từ lý thuyết đến thực hành - khóa 4” do Viện Tâm lý Việt - Pháp tổ chức chính là một lựa chọn tuyệt vời. Khóa học không chỉ cung cấp những kiến thức lý thuyết cô đọng mà còn mang đến những buổi thực hành chuyên sâu, giúp học viên trải nghiệm và luyện tập các kỹ năng từ cơ bản đến nâng cao. Tham gia khóa học này, bạn sẽ được học cách sử dụng kỹ năng một cách chọn lọc, hiệu quả và phù hợp với từng tình huống cụ thể, đồng thời nhận được sự hỗ trợ, giám sát và phản hồi từ các chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm. Đây chính là cơ hội để bạn bứt phá và hoàn thiện mình, trở thành nhà tham vấn tâm lý chuyên nghiệp và tự tin hơn trong nghề.

Đăng ký tham gia ngay tại ĐÂY.

Tham khảo:

[1] Giáo trình Tham vấn tâm lý. Trần Thị Minh Đức.

[2] How to Improve Your Counseling Skills and Psychology Knowledge. https://paintedbrain.org/blog/mental-health/how-to-improve-your-counselling-skills-and-psychology-knowledge-2

-

Viện Tâm lý Việt - Pháp

Trụ sở chính & Trung tâm trị liệu tại Hà Nội: Số 54 Trần Quốc Vượng, P. Dịch Vọng Hậu, Q. Cầu Giấy, TP. Hà Nội

Trung tâm trị liệu tại TP.HCM: Landmark 81 & Landmark Plus, Vinhomes Central Park, 720A Điện Biên Phủ, P. 22, Q. Bình Thạnh, TP. HCM

Hotline: 0977.729.396 (Zalo, 24/7)

Email: info@tamlyvietphap.vn

Facebook: https://www.facebook.com/tamlyvietphap.vn

Link nội dung: https://career.edu.vn/cach-tro-thanh-nha-tri-lieu-tam-ly-a48109.html