Ge 2:12-18; 2 Cr 5: 20-6:2; Mt.6:1-6.16-18
MÙA CHAY LÀ CƠ MAY ĐỂ TRỞ NÊN TỐT LÀNH
Mùa Chay là thời gian tốt đẹp để giải quyết vấn đề này.
Việc khẳng định mình là người tốt lành sẽ khiến cho sự thật bị căng kéo đến mức gây đổ vỡ. Tôi cho rằng mình là người đàng hoàng. Tuy nhiên, hầu như lúc nào cũng vậy, ngày sống của tôi được sắp xếp sao cho mọi thứ phù hợp với những gì thuận tiện nhất cho tôi, dù khiến người khác bị sốc. Tôi tránh những cuộc tranh cãi vì như thế thì dễ chịu hơn là phải la lối đáp trả. Tôi tử tế vì tôi muốn mọi người cũng tử tế khi đáp lại tôi. Nếu tôi làm điều đúng, điều đó là vì nghĩa vụ hơn là vì một cam kết nội tâm thúc giục tôi sống tốt lành, không chỉ vì mong được đáp lại bằng lòng tốt. Cái tôi và sự ích kỷ trong những lựa chọn của tôi là điều đương nhiên.
Tôi không nói gì về sự kém cỏi đạo đức của mình, cứ như thể tôi là một kẻ siêu phàm không có gì phải cắn rứt. Tôi thực sự muốn nghĩ đến người khác trước tiên, thực sự và chân thành, không ngừng sống rộng lượng, tử tế và chu đáo. Tôi muốn đức tính thiện hảo hiện hữu trong tôi và thúc đẩy mọi hành động của tôi mà không phải thỏa hiệp nhượng bộ gì. Khi tôi trôi giạt vào sự cam kết tự mãn như thế, Mùa Chay luôn ở ngay bên cạnh để nhắc nhở tôi. Hãy tiếp tục cố gắng. Mùa Chay là thời gian để xem xét nghiêm túc về sức khỏe tình cảm cũng như tâm linh, vì vậy tôi thực hành các quy định của Mùa Chay - cầu nguyện, ăn chay, bố thí và hy vọng những thay đổi sẽ vững bền mãi mãi.
Tôi thường thất bại. Chẳng hạn, vào Thứ Tư Lễ Tro năm nay, tôi quá đói vì ăn chay đến mức nẩy sinh sự khó chịu thực sự với Thiên Chúa. Thái độ đó nhanh chóng đánh bại mục đích của toàn bộ sự thao luyện thiêng liêng. Tôi nằm mơ thấy bánh mì kẹp thịt và thấy nắm tay tôi đấm dứ dứ vào Thiên đàng, chuyện như thế không thể làm cho ngày sống của tôi nên thánh thiện. Vì vậy, tôi đi xưng tội lại, cũng giống như tôi đã làm trong mỗi Mùa Chay, tôi xưng thú với linh mục các hy vọng cao cả của tôi, hy vọng rồi ra mình sẽ trưởng thành trở nên một người tốt, nhưng hy vọng ấy đã tiêu tan như thế nào, tôi nói về chuyện tôi theo Chúa Kitô vào sa mạc và ngay lập tức đầu hàng mọi cám dỗ như thế nào.
Theo kinh nghiệm của tôi, phần lớn chúng ta, khi được hỏi, sẽ khẳng định chúng ta là “những người khá tốt”. Nhìn từ một góc độ nào đó thì phản ứng này có ý nghĩa. Xét cho cùng, chúng ta không phải là những kẻ độc tài xấu xa hay những kẻ giết người hàng loạt. Chắc chắn là chúng ta đã mắc phải những sai lầm của mình, nhưng ai lại không sai lẩm cơ chứ? Tuy nhiên, từ một góc độ khác, việc bất cứ ai trong chúng ta cũng khẳng định rằng mình tốt lành thì lại hoàn toàn không đúng. Tất cả chúng ta đều sai lầm mỗi ngày, làm và nói những điều, mặc dù chúng có vẻ không phải là vấn đề lớn lao vào thời điểm đó, nhưng nếu chúng ta chịu khó nhìn lại bản thân, thì lại khiến chúng ta sẽ phải lo lắng rất nhiều.
Việc trở thành người tốt lành thực sự, trung thực với lòng tốt hàng ngày, nhất quán trong mọi tương quan, là điều không thể. Khi tôi xét lại cuộc sống của chính mình và tìm hiểu kỹ về một thất bại khác, tôi tự hỏi tại sao điều đó lại khó khăn đến vậy. Tại sao việc trở nên tốt lành lại là một cuộc chiến đấu khó khăn như vậy?
Đối với tôi, sự tự mãn đóng một vai trò rất lớn. Sự kiêu ngạo dễ dàng làm tôi ảo tưởng, thì thầm vào tai tôi rằng ý định của tôi là tốt, động cơ của tôi trong sáng, lỗi lầm của tôi không quá lớn. Sự kiêu hãnh là một phương tiện bảo vệ, bởi vì nếu tôi thành thật đối mặt với hiện trạng chính xác tôi là ai mà không ảo tưởng về sự cao cả của mình, thì điều đó thật tàn khốc. Tuy nhiên, chừng nào tấm khiên đó vẫn còn ở vị trí cũ thì tôi vẫn có thể giả vờ là một người tốt lành đồng thời vẫn không cảm thấy bị tổn thương. Không quan tâm gì đến linh hồn. Không lời xin lỗi. Không cảm giác tội lỗi. Sự tốt lành mà tôi cho là của tôi sẽ trở thành áo giáp mà không ai có thể chọc thủng được bởi vì nếu tôi tốt lành thì không ai được phép chất vấn hay phán xét tôi.
Tất nhiên, điều này không tốt lành chút nào. Hãy xem xét những người thực sự tốt lành. Họ phải trả giá những gì? Chúa Kitô đã bị giết vì sự tốt lành. Phêrô đã bị giết vì sự tốt lành. Đức Trinh nữ Maria khóc trước đứa con sắp chết của mình. Danh sách tiếp tục và tiếp tục. Hãy xem xét những thành viên tốt đẹp nhất trong cuộc đời của bạn - những người bạn yêu thương cách trong sáng nhất và những mối tương quan đó tràn đầy sự tốt lành như thế nào. Cũng chính những mối tương quan đó khiến chúng ta dễ bị tổn thương, phải không? Đó là cái giá phải trả cho sự tốt lành.
Đây là sự thật gây choáng nhưng không thể phủ nhận về sự thiện hảo - nó đan xen với sự mong manh dễ vỡ. Để trở nên thiện hảo, chúng ta phải bị tổn thương. Đôi khi, nỗ lực của chúng ta sẽ hoàn toàn không được đáp lại hoặc thậm chí gặp phải sự thù địch. Sự thiện hảo khiến chúng ta dễ bị tổn thương bởi tất cả các thứ gây tan nát cõi lòng. Nhà triết học Martha Nussbaum nhấn mạnh điều đó khi bà nói, “Điều kiện để trở nên tốt lành là bạn luôn có thể bị hủy hoại về mặt đạo đức bởi điều gì đó mà bạn không thể ngăn ngừa. Để trở thành một con người tốt lành là có một cung cách cởi mở nào đó với trần thế… ”
Câu hỏi tôi tự hỏi mình trong Mùa Chay này là liệu tôi có sẵn sàng thú nhận mình mong manh dễ vỡ hay không. Không có cách nào để đạt được sự thiện hảo mà không có thú nhận mình mong manh dễ vỡ bởi vì không có cách nào khác là mở lòng ra với cuộc sống. Dù cuộc sống có đem lại điều gì cho tôi, tôi cũng muốn đáp lại cuộc sống với lòng tốt. Không phải vì tôi là bất khả xâm phạm, mà bởi vì sự mạo hiểm là cần thiết để khám phá ra rằng điều tốt lành là đáng giá, và hy vọng điều tốt lành sẽ đến cùng với sự mong manh đó. Tôi hy vọng rằng sự tốt lành của thế giới này sẽ không bị quên lãng mãi mãi, hy vọng rằng nó sẽ không mòn mỏi và già yếu đi. Nếu cuối cùng tôi đồng ý phấn đấu vì điều tốt lành, không phải vì điều đó thuận tiện mà vì điều tốt lành tự nó đáng giá, thì ai biết được điều gì sẽ âm thầm nẩy sinh từ đó? Vũ trụ này sẽ được thay đổi như thế nào?
Có thể đây là con đường để rồi rốt cuộc tôi cũng trở thành một người tốt lành. Nếu biết tâm hồn mình mâu thuẫn như thế nào, có lẽ tôi sẽ không bao giờ đi cho hết chặng đường đó nếu không có sự giúp đỡ tận tình. Nhưng điều đó không sao cả, bởi vì tôi đã sẵn sàng thú nhận sự mỏng manh dễ vỡ của bản thân mình khi biết rằng, ngay cả khi chật vật lắm tôi mới có thể sống tốt một chút chỗ này chỗ kia, thì tôi vẫn luôn có thể vực bản thân mình dậy, phủi bụi và tiếp tục cố gắng.
MÙA CHAY, MÙA TRỞ VỀ
Mỗi khi Mùa Chay về, chúng ta được nghe lại Thiên Chúa qua miệng ngôn sứ Giôen vang lên nghe thật tha thiết. Lời đầy yêu thương ấy phát xuất từ trái tim đầy của một Vì Thiên Chúa tình yêu kèm theo cánh tay mở rộng vẫy mời: “Các ngươi hãy thật lòng trở về với Ta trong chay tịnh, nước mắt và than van” (Ge 2,12). Phải chăng chúng ta lầm đường lạc lối làm phiền lòng Chúa và đã đi quá xa khiến Thiên Chúa xót thương cho thân phận con người vì tình yêu vấn vương tạo dựng mà cất lời kêu gọi con người trở về?
Biết bao lần, vì khô khan biếng trễ xưng tội, rước lễ, bỏ đọc kinh, lười đi nhà thờ, bỏ lễ Chúa Nhật, hay viện cớ bận rộn, thờ ơ mà thưa với Chúa : "Lạy Chúa, sau này con sẽ đến với Chúa, xin Chúa đợi con... Hôm nay con không thể, nhưng ngày mai con sẽ bắt đầu cầu nguyện và làm điều gì đó cho người khác". Và cứ thế, hết lần này, đến lần khác. Tuy nhiên, ngay bây giờ Chúa vẫn đang cất tiếng kêu gọi chúng ta "Hãy hết lòng trở về với Ta" (Ge 2,12). Trong đời sống thường này nơi dương thế, mỗi người chúng ta luôn có những việc phải làm và chúng ta có những lý do để thoái thác, nhưng hôm nay là lúc để trở về với Chúa.
Mùa Chay chúng ta bước vào đây không đơn thuần chỉ là ăn chay, cầu nguyện và làm phúc. Nhưng hơn thế nữa cần phải làm một cuộc kiểm duyệt lại đường đi cách sống của chúng ta trong tương quan với Chúa và tha nhân, ngay cả với chính bản thân mình nữa là trọng tâm của Mùa Chay. Chúng ta tự hỏi : lòng tôi đang hướng về đâu? Về Chúa hay quy về tôi ? Tôi có sống để làm đẹp lòng Chúa, hay để được chú ý, khen ngợi, ưa thích, được chỗ nhất, v.v.? Tôi có tiến một bước, rồi lại lùi một bước không? Lúc tôi yêu Chúa và lúc khác tôi yêu thế gian .Tôi có hài lòng với thói đạo đức giả của mình không, hay tôi đang đấu tranh để giải thoát trái tim mình khỏi sự giả tạo và giả dối đang trói buộc tâm hồn tôi?
Mùa Chay là thời gian để giải thoát bản thân khỏi ảo ảnh đuổi theo cát bụi. Mùa Chay giúp chúng ta nhận ra rằng, chúng ta được tạo thành vì Chúa, chứ không phải vì thế gian; vì sự vĩnh cửu của thiên đàng, chứ không phải vì sự tạm thời trần thế; vì tự do của con cái Chúa, chứ không phải để làm nô lệ cho vạn vật.
Chủ đề sứ điệp Mùa Chay năm 2022 được lấy từ Thư Galát, đoạn 6, câu 9 và 10 công bố sáng hôm 24 tháng Hai, với chủ đề là: “Chúng ta đừng nản chí khi làm điều thiện; thực vậy, nếu chúng ta không nản lòng, khi đến giờ chúng ta sẽ gặt được gặt hái. Vậy bao lâu còn cơ hội, chúng ta hãy làm điều thiện cho tất cả mọi người” (x.PHANXICÔ, Sứ điệp Mùa Chay, 2022).
Đức Thánh cha Phanxicô kêu gọi các tín hữu đáp lại ơn gọi trở thành những “cộng tác viên của Thiên Chúa” (1 Cr 3,9) bằng cách tận dụng thời hiện tại để gieo vãi qua việc làm điều thiện cho bản thân và tha nhân.
Dựa vào lời của thánh Phaolô tông đồ. Ngài nhận định rằng: “Trong cuộc sống chúng ta, quá nhiều khi sự tham lam và kiêu hãnh, ham muốn sở hữu, tích trữ và tiêu thụ, như người ngu dại trong dụ ngôn Tin mừng, nghĩ rằng cuộc đời mình được an toàn và hạnh phúc nhờ tích trữ đầy kho lẫm”(x. Lc 12,16-21). Mùa Chay mời gọi chúng ta hoán cải, thay đổi não trạng, nhờ đó cuộc sống có sự thật và được đẹp đẽ không phải để sở hữu nhưng là cho đi, không phải để tích trữ cho bằng gieo vãi điều thiện và chia sẻ.
Đức Thánh cha cũng nhận xét rằng: “Chính khi gieo vãi để mưu ích cho tha nhân, chúng ta tham gia vào lòng đại đảm của Thiên Chúa… Sự gieo vãi mưu ích cho tha nhân giải thoát chúng ta khỏi những tiêu chuẩn hẹp hòi của lợi lộc bản thân và mang lại cho hành động của chúng ta sắc thái nhưng không, quảng đại, tháp nhập chúng ta vào chân trời tuyệt diệu của những kế hoạch từ nhân của Thiên Chúa” (x.PHANXICÔ, Sứ điệp Mùa Chay, 2022).
Đức Thanh Cha kêu gọi các tín hữu kiên trì cầu nguyện, loại trừ sự ác khỏi đời sống, siêng năng lãnh nhận Bí tích giao hòa đề cầu xin Chúa thứ tha, gia sức chống lại sự đam mê và ham muốn thúc đẩy chúng ta đi tới ích kỷ và mọi sự ác khác. Đức Thánh Cha cũng cảnh giác con cái mình về sự nghiện ngập các phương tiện kỹ thuật số làm cho các tương quan giữa con người trở nên nghèo nàn. Ngài viết: “Mùa Chay là mùa thuận tiện để chống lại những cám dỗ vừa nói và vun trồng một sự đả thông toàn diện hơn với con người, bằng những cuộc gặp gỡ thực sự, diện đối diện” (x. ĐỨC PHANXICÔ, Sứ điệp Mùa Chay, 2022).
Sau cùng, Đức Thánh cha khẳng định rằng: “Nếu trọn cuộc sống của chúng ta là thời kỳ gieo vãi điều thiện, chúng ta hãy đặc biệt tận dụng Mùa Chay để chăm sóc những người ở gần, trở nên gần gũi với những anh chị em bị thương tổn trên đường đời” (x. Lc 10,25-37). Mùa Chay là thời điểm thuận tiện để tìm kiếm, và không tránh né những người đang túng thiếu, cần được giúp đỡ, để gọi thăm chứ không làm ngơ đối với người cần được lắng nghe và mong được một lời nói tốt lành, để viếng thăm chứ không bỏ rơi người đang đau khổ vì cô đơn… Hãy dành thời giờ để yêu mến những người bé nhỏ nhất và không được bảo vệ, những người bị bỏ rơi và khinh rẻ, bị kỳ thị và gạt ra ngoài lề (x. Fratelli tuti, số 193).
Sống Mùa Chay với tình yêu, là quan tâm tới những người đau khổ hay cảm thấy bị bỏ rơi và sợ hãi vì chiến tranh và đại dịch. Trong bối cảnh tương lai vô cùng bất ổn, hãy ghi nhớ lời Chúa nói với tôi tớ Người: “Đừng sợ, vì Ta đã chuộc ngươi về” (Is 43,1) để với tình bác ái, chúng ta biết trao tặng những lời nói làm vững dạ an lòng và giúp người khác nhận ra rằng Thiên Chúa yêu thương họ như những người con.
Lạy Mẹ Maria và Thánh Cả Giuse xin đồng hành với chúng con trong Mùa Chay Thánh này. Amen.
Lm. Antôn Nguyễn Văn Độ
CUỘC TRỞ VỀ
Dịch Bệnh Tội Lỗi Đầy Mặt Đất
Mùa Chay Ăn Năn Trọn Tâm Tình.
Chúa bắt phàm nhân trở về cát bụi, Ngài phán bảo: “Hỡi người trần thế, trở về cát bụi đi!” (Tv 90:3) Thánh Vịnh gia cho biết như vậy. Và đó cũng là định luật muôn đời. Lễ Tro, khởi đầu Mùa Chay Thánh. Bắt đầu cuộc trở về. Tại sao phải trở về? Vì đi xa, lạc lối, lầm đường. Trở về là ăn năn, sám hối, thú nhận tội lỗi, và thay đổi lối sống.
Trở về đâu? Về nhà, về quê hương, về nơi mình xuất phát: Cát Bụi. NS Lê Dinh đã cảm nhận được cuộc đời ngắn ngủi lắm, và ông xác định: “Sống trên đời này người giàu sang cũng như người nghèo khó, Trời đã ban cho ta cám ơn trời cuộc sống hôm nay. Mai kia mốt nọ, trở về cát bụi, giàu - khó như nhau, Nào ai biết trước số phận ngày sau ông trời sẽ cho...” (Trở Về Cát Bụi) Là ca khúc đời nhưng ý tưởng gần gũi với Mùa Chay của Công giáo.
Sau khi Ông Bà Nguyên Tổ phạm tội, Thiên Chúa đã quy định số phận phàm nhân: “Ngươi sẽ phải đổ mồ hôi trán mới có bánh ăn, cho đến khi trở về với đất, vì từ đất, ngươi đã được lấy ra. Ngươi là BỤI ĐẤT, và sẽ trở về với BỤI ĐẤT.” (St 3:19)
NS Trịnh Công Sơn cũng đã từng thắc mắc: “Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi, để một mai vươn hình hài lớn dậy?” Nhưng ông vẫn thấy vui vì được làm cát bụi, và ông reo lên: “Ôi cát bụi tuyệt vời, mặt trời soi một kiếp rong chơi.” Rồi ông tiếp tục tự vấn và than thở: “Ôi cát bụi mệt nhoài, tiếng động nào gõ nhịp không nguôi.” Cát bụi mà cũng cảm thấy “mệt nhoài.” Kiếp người nhiêu khê quá!
Mùa Chay khởi đầu. Màu Tím phủ đầy: Tím lòng, tím ăn năn, tím sám hối, tím khiêm nhường, tím yêu thương, tím chia sẻ, tím cầu nguyện, tím suy tư, tím tin yêu,… Màu tím thánh thiện, rực rỡ chứ không buồn sầu ủ rũ, thảm thương.
1. TRỞ VỀ VỚI LÒNG THÀNH
Có thực sự cần thiết phải trở về? Chắc chắn RẤT CẦN, vì đó là bước đầu để được Thiên Chúa xót thương. Vả lại, chính Đức Kitô đã khuyến cáo: “Anh em hãy sám hối, vì Nước Trời đã đến gần.” (Mt 3:2; Mt 4:17)
Đây là sấm ngôn của Đức Chúa: “Các ngươi hãy hết lòng trở về với Ta, hãy ăn chay, khóc lóc, và thống thiết than van.” (Ge 2:12) Tuy nhiên, vấn đề là “xé lòng chứ không xé áo” và “trở về cùng Đức Chúa là Thiên Chúa, bởi vì Người từ bi và nhân hậu, chậm giận và giàu tình thương, Người hối tiếc vì đã giáng họa.” (Ge 2:13) Vì thế, nếu chúng ta thành tâm sám hối, nhận biết sự khốn nạn của mình, Thiên Chúa sẽ “nghĩ lại và hối tiếc mà để lại phúc lành, hầu chúng ta có lễ phẩm và lễ tưới rượu dâng lên Đức Chúa là Thiên Chúa của chúng ta.” (Ge 2:14) Một sự thật kỳ diệu: Sám hối và cầu nguyện có thể thay đổi số phận của con người.
Ngày xưa, chính Thiên Chúa đã tuyên ngôn qua miệng ngôn sứ Giôen: “Hãy rúc tù và tại Sion, ra lệnh giữ chay thánh, công bố mở cuộc họp long trọng; hãy tụ tập chúng dân, mời dự đại hội thánh, triệu tập các cụ già, tụ họp đám thiếu nhi cũng như trẻ thơ còn đang bú. Tân lang hãy ra khỏi loan phòng, tân nương hãy rời bỏ phòng khuê!” (Ge 2:16) Ai cũng phải sám hối, vì ai cũng đã từng phạm tội, sám hối cho mình và cho người khác: “Giữa tiền đình và tế đàn, các tư tế phụng sự Đức Chúa hãy than khóc và thân thưa: Lạy Đức Chúa, xin dủ lòng thương xót dân Ngài! Xin đừng để gia nghiệp của Ngài phải nhục nhã và nên trò cười cho dân ngoại!” (Ge 2:17) Quả thật, Thiên Chúa luôn nhân từ và giàu lòng thương xót: “Đức Chúa đã nồng nhiệt yêu thương đất của Người, đã tỏ lòng khoan dung đối với dân Người. Tai ương chấm dứt và dân được giải thoát.” (Ge 2:18) Rõ ràng số phận đã được thay đổi nhờ biết chân thành sám hối.
Là phàm nhân, phận tro kiếp bụi, không ai vô tội, cho nên không ai lại không phải khẩn khoản cầu xin Thiên Chúa thương xót: “Lạy Thiên Chúa, xin lấy lòng nhân hậu xót thương con, mở lượng hải hà xoá tội con đã phạm. Xin rửa con sạch hết lỗi lầm, tội lỗi con, xin Ngài thanh tẩy.” (Tv 51:3-4) Ngay cả người lành cũng sai lầm mỗi ngày bảy lần kia mà!
Trở về là sám hối, trở về là ăn năn - ai cũng biết, nhưng có thành tâm hay không lại là vấn đề khác. Nhưng để có thể trở về chân thành thì phải khiêm nhường tự nhận sự đốn hèn của mình: “Vâng, con biết tội mình đã phạm, lỗi lầm cứ ám ảnh ngày đêm. Con đắc tội với Chúa, với một mình Chúa, dám làm điều dữ trái mắt Ngài. Như vậy, Ngài thật công bình khi tuyên án, liêm chính khi xét xử.” (Tv 51:5-6) Và rồi lại phải tiếp tục van xin: “Lạy Chúa Trời, xin tạo cho con một tấm lòng trong trắng, đổi mới tinh thần cho con nên chung thuỷ. Xin đừng nỡ đuổi con không cho gần Nhan Thánh, đừng cất khỏi lòng con thần khí thánh của Ngài. Xin ban lại cho con niềm vui vì được Ngài cứu độ, và lấy tinh thần quảng đại đỡ nâng con.” (Tv 51:12-14) Chắc chắn Thiên Chúa sẽ mủi lòng mà động lòng trắc ẩn. Cầu nguyện là “sức mạnh” của con người và là “sự yếu đuối” của Thiên Chúa.
Sám hối và cầu nguyện không chỉ phải thực hiện trong mùa Chay, mà phải thực hiện suốt đời, hằng ngày, bất cứ lúc nào, như Giáo hội vẫn kêu xin hằng ngày: “Lạy Chúa Trời, xin mở miệng con, cho con cất tiếng ngợi khen Ngài.” (Tv 51:17)
Thánh Phaolô khuyên nhủ: “Chúng tôi là sứ giả thay mặt Đức Kitô, như thể chính Thiên Chúa dùng chúng tôi mà khuyên dạy. Vậy, nhân danh Đức Kitô, chúng tôi nài xin anh em hãy làm hoà với Thiên Chúa. Đấng chẳng hề biết tội là gì, thì Thiên Chúa đã biến Người thành hiện thân của tội lỗi vì chúng ta, để làm cho chúng ta nên công chính trong Người.” (2 Cr 5:20-21) Chúng ta không thể hiểu thấu và không thể dùng trí thông minh của phàm nhân mà lý luận về cách hành động “ngược đời” như vậy của Chúa Giêsu. Chúng ta chỉ có thể cúi đầu mà cảm phục và tạ ơn Ngài mà thôi.
Thánh Phaolô cho biết thêm: “Vì được cộng tác với Thiên Chúa, chúng tôi khuyên nhủ anh em: anh em đã lãnh nhận ân huệ của Thiên Chúa thì đừng để trở nên vô hiệu. Quả thế, Chúa phán rằng: Ta đã nhận lời ngươi vào thời Ta thi ân, phù trợ ngươi trong ngày Ta cứu độ. Vậy, đây là thời Thiên Chúa thi ân, đây là ngày Thiên Chúa cứu độ.” (2 Cr 6:2) Sám hối lúc nào cũng cần đối với loài người chúng ta, nhưng sám hối càng cần hơn vào thời gian mùa Chay này.
2. TRỞ VỀ VÌ YÊU MẾN
Trở về để được Thiên Chúa xót thương, được Thiên Chúa tha thứ, và được Thiên Chúa cứu độ. Tuy nhiên, phải chân thành chứ không giả vờ, theo nghi thức. Trở về không chỉ chân thành mà còn phải vì yêu mến. Và đừng quên điều này: “Thiên Chúa thấu suốt mọi sự.” (1 Sb 28:9; Gđt 8:14; Et 5:1; 2 Mcb 7:35; 2 Mcb 9:5; 2 Mcb 12:22; 2 Mcb 15:2; G 28:27; Tv 139:2; Cn 16:2; Cn 21:2; Cn 24:12; Kn 1:6; Kn 7:23; Hc 23:19; Hc 42:20; Gr 11:20; Gr 20:12; 1 Cr 12:4-6) Trở về là điều cấp bách, vì thời gian không còn bao lâu nữa. (x. 1 Cr 7:29)
Trở về cũng phải đúng cách: Ăn chay đúng cách, sám hối đúng cách, làm việc lành đúng cách. Chúa Giêsu hướng dẫn cách thực hiện: “Khi làm việc lành phúc đức, anh em phải coi chừng, chớ có phô trương cho thiên hạ thấy. Bằng không, anh em sẽ chẳng được Cha của anh em, Đấng ngự trên trời, ban thưởng.” (Mt 6:1) Chúa Giêsu sống khiêm nhường nên Ngài rất thích những người khiêm nhường. Ngài tiếp tục khuyến cáo: “Khi bố thí, đừng có khua chiêng đánh trống, như bọn đạo đức giả thường biểu diễn trong hội đường và ngoài phố xá, cốt để người ta khen. Thầy bảo thật anh em, chúng đã được phần thưởng rồi.” (Mt 6:2)
Cách thức của Chúa Giêsu luôn khác hẳn với chúng ta, đôi khi chúng ta cảm thấy “khó chịu” vì không được ai biết. Nhưng Chúa Giêsu lại bảo chúng ta phải âm thầm và kín đáo. Ngài kề tai nói với mỗi chúng ta: “Khi bố thí, đừng cho tay trái biết việc tay phải làm, để việc bố thí được kín đáo. Và Cha của bạn, Đấng thấu suốt những gì kín đáo, sẽ trả lại cho bạn.” (Mt 6:3-4) Ngài không nói đùa đâu, thật 100% đúng nghĩa đen chứ chẳng bóng gió chi!
Chúa Giêsu đưa ra ví dụ cụ thể để chúng ta nhận thức rõ ràng hơn: “Khi cầu nguyện, anh em đừng làm như bọn đạo đức giả: chúng thích đứng cầu nguyện trong các hội đường, hoặc ngoài các ngã ba ngã tư, cho người ta thấy. Thầy bảo thật anh em: chúng đã được phần thưởng rồi. Còn bạn, khi cầu nguyện, hãy vào phòng, đóng cửa lại, và cầu nguyện cùng Cha của bạn, Đấng hiện diện nơi kín đáo. Và Cha của bạn, Đấng thấu suốt những gì kín đáo, sẽ trả lại cho bạn.” (Mt 6:5-6)
Sám hối, ăn chay, cầu nguyện, canh tân, bác ái,... Đó là “chuỗi thánh đức” liên kết chặt chẽ với nhau. Hành trình đó không là 40 năm, 40 tháng hoặc 40 ngày, mà là hành trình cả đời, không được lơ đãng bất kỳ một giây phút nào. Ăn chay không chỉ nhịn ăn, nhịn uống, mà còn phải kiềm chế các thói hư tật xấu. Trước tiên là kiềm chế cái lưỡi. Vâng, tịnh tâm là động thái cần thiết để hồi phục - cả về thể lý lẫn tinh thần.
Cuộc trở về nào cũng khó khăn vì giằng co, dùng dằng, muốn buông bỏ mà còn luyến tiếc. Đôi khi khó khăn nhỏ bé như một bước chân, vậy mà đó lại là chướng ngại vật cồng kềnh: Bước đi tới hay bước quay lại?
Lạy Thiên Chúa giàu lòng thương xót, xin giúp chúng con can đảm dứt khoát trở về với Ngài và với tha nhân - qua việc yêu thương và tha thứ cho nhau, để xứng đáng được thông phần đau khổ và được phục sinh với Con Một Yêu Dấu của Ngài. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.
THomas Aq. Trầm Thiên Thu
TRO NHẮC TA Ý THỨC THÂN PHẬN MÌNH
Năm nào cũng thế, Hội Thánh dành cả mùa Chay dài để mời gọi đoàn con ý thức thân phận nhỏ nhoi mỏng dòn nơi bản tính con người của mình, vốn dễ bị tội lỗi thống trị.
Nghi thức xức tro chính là nghi thức khai mạc mùa chay. Nó là hành động hữu hiệu và cụ thể nhất nhắc nhở ta về thân phận và kiếp người nhỏ nhoi mỏng dòn ấy. Để khi cúi đầu nhận lãnh một chút tro từ tay thừa tác viên, bạn và tôi hiểu rằng: Thân phận này chỉ là bụi tro, Bởi thế, nghi thức xức tro là một nghi thức sám hối nhiều ý nghĩa.
Nếu ta xức tro bằng một ý hướng ngay lành, bằng một tâm hồn thành thật, nghi thức này sẽ cho ta sự khiêm tốn cần thiết để đón nhận bài học của một sự thật rất quí giá: xuất phát từ tro bụi, thân phận được hoàn trả cho bụi tro. Chỉ cần một lần xuôi tay nhắm mắt là đủ để tất cả tan biến.
Đồng thời mùa chay còn giúp ta có đủ thời gian chuẩn bị tâm hồn đón mừng mầu nhiệm Phục Sinh, đón mừng vị thủ lãnh của ta vượt qua sự chết, sự đau khổ đưa ta vào nguồn sống thật.
Dẫu chỉ là tro bụi, nhưng nhờ Chúa Kitô, thân phận bụi tro không mất đi, không tan biến đời đời, nhưng lại được mặc lấy sự sống vĩnh cửu, sự sống phục sinh huy hoàng của chính Chúa Kitô.
Với việc ý thức thân phận của bản thân và chuẩn bị tâm hồn đón mừng mầu nhiệm Phục sinh như thế, Hội Thánh mời gọi ta ăn năn sám hối, mời gọi ta trở về với Chúa bằng nỗ lực nên thánh của mình. Bài học của sự trở về và nên thánh của các thánh sẽ là bài học cụ thể cho ta noi gương bắt chước. Tôi muốn nhắc lại cuộc trở về của thánh Phaolô tông đồ.
Sách Công vụ tông đồ cho biết, thánh Phaolô là thanh niên Dothái nhiệt thành và rất sùng đạo. Phaolô không thể chấp nhận giáo thuyết quá mới mẽ của Ông Giêsu, một thứ giáo thuyết dường như đi ngược mọi lề luật, mọi truyền thống cha ông. Chính bản thân Ông Giêsu đã bị các lãnh đạo trong đạo Dothái và chính quyền đế quốc giết chết nhục nhã, thảm hại trên thập giá.
Cuộc đời Ông Giêsu chấm hết từ đó, vậy mà những người xưng là môn đệ của Ông lại rao giảng ở khắp nơi rằng Ông đã sống lại, không những vẫn sống cho đến nay, mà sẽ sống đời đời.
Đám môn đệ khờ dại ngu ngốc còn cho rằng: Ông Giêsu là Con Thiên Chúa, là Đấng Cứu thế trần gian này chỉ có một. Mỉa mai thay! Làm sao một người đạo đức như Phaolô, rất mực tôn thờ Chúa như Phaolô lại có thể chấp nhận những điều ấy. Phạm thượng đến thế là cùng!
Chưa hết, đám môn đệ đáng thương còn hăng say gieo rắc cái lý thuyết đầy tội lỗi ấy khắp nơi. Bây giờ lũ người mê muội ấy càng lúc càng đông. Phải chặng đứng. Phải tiêu diệt. Phải bảo vệ tôn giáo và truyền thống cha ông.
Và cuộc tử đạo đầu tiên bắt đầu. Một thanh niên ngoan đạo không kém gì Phaolô: Stêphanô. Khác một điều, Stêpanô lại trung thành với Giêsu quá mức, sẵn sàng chết để tuyên xưng niềm tin vào Giêsu. Tội của Stêphanô đáng chết.
Ngày tử hình Stêphanô, Phaolô làm chứng nhân cho cuộc hành quyết này. Từ đó chàng trai Phaolô càng hăng say bảo vệ Dothái giáo. Anh lên Giêrusalem, xin các bậc lãnh đạo chứng minh thư để đi Damas bắt hết bọn người ngu ngốc tin tưởng vào Giêsu, đem về Giêrusalem mà xử tội.
Phaolô lầm to. Các môn đệ của Chúa Giêsu không hề ngu ngốc, chỉ có Phaolô là không hiểu biết gì. Phaolô không hề là đối tượng thù ghét của Chúa. Chỉ có Phaolô là thù ghét Chúa và bắt bớ môn đệ của Ngài mà thôi.
Phaolô đâu ngờ rằng, chính khi ra sức bảo vệ đạo giáo, bảo vệ truyền thống cha ông, Phaolô đã kịch liệt chống đối Thiên Chúa, phạm thượng đến mức quá sức tưởng tượng và tàn nhẫn vô song khi đổ máu các môn đệ.
Chúa Giêsu chẳng những không thù ghét mà còn muốn Phaolô trở lại làm môn đệ cho Ngài. Buổi trưa hôm ấy, tiếng của Chúa uy hùng trong ánh sáng huyền diệu siêu phàm: "Saolô, Saolô sao người bắt bớ Ta?", đã xô Phaolô ngã trong cơn khiếp sợ kinh hoàng.
Từ đó Phaolô đổi đời. Chàng trai Saolô ngày nào hăng say chống phá đạo mới của Thủ Lãnh Giêsu bao nhiêu, giờ đây trở nên thánh Phaolô hăng say gìn giữ, bảo vệ giáo huấn của Ngài bấy nhiêu.
Chúa Giêsu đã không lầm khi chọn một kẻ thù nghịch với mình làm môn đệ. Bởi kẻ thù nghịch ấy bây giờ trở thành một trong những môn đệ hàng đầu trong số các môn đệ. Phaolô nguyện suốt đời tôn thờ Chúa Giêsu, suốt đời trung thành với giáo huấn của Chúa.
Thánh Phaolô đã nên giống Thầy Giêsu cho đến mức, cuối đời, sau những năm tháng dài vất vả bôn ba khắp nơi rao giảng giáo huấn của Thầy, đã hiến dâng dòng máu, hiến dâng mạng sống của mình làm chứng tá cho giáo huấn đó.
Thánh Phaolô là tấm gương cho sự quyết tâm trở về và trung thành với Chúa của Chúng ta. Cuộc trở về của ngài là bài học của sự dứt khoát từ bỏ quá khứ mà ta cần học lấy cho chính mình, để dù tội lỗi đến đâu, bất xứng cách mấy, ta nhìn vào đó mà đứng lên, làm một cuộc đổi đời.
Không chỉ là tấm gương tuyệt hảo cho ta, bài đọc hai của lễ Tro, trích thư gửi giáo dân thành Côrintô, thánh Phaolô còn mời gọi: "Nhân danh Chúa Kitô, tôi năn nỉ anh em hãy làm hòa cùng Thiên Chúa".
"Tôi năn nỉ anh em"! Lời mời gọi sao mà tha thiết, sao mà đáng yêu. Từ một con người quá xa lạ với đạo Chúa, xa lạ đến mức như là tội ác, vậy mà giờ đây lại có những lời chân thành thấm thía đến thế.
Con người đó rất đáng để bạn và tôi khâm phục, rất đáng để bạn và tôi bước theo, rất đáng để bạn và tôi học đòi bắt chước mà sống ơn gọi sám hối trong suốt mùa Chay.
Cả con người và lời "năn nỉ" đó, nếu bạn và tôi mang theo và ghi nhớ vào lòng mình, thì không chỉ trong mùa Chay, nhưng còn là cả cuộc đời, chúng ta sẽ nên tốt lành thánh thiện như chính bản thân thánh nhân.
Có ai ngờ một kẻ chống đạo lại trở thành thánh nhân. Thánh Phaolô, một bầu trời hy vọng cho ta. Ngay cả một lần chối Chúa cũng chưa từng, và sẽ không bao giờ dám có một ý nghĩ nào manh nha như thế, đừng nói chi đến chống đối Thiên Chúa, chúng ta tin tưởng điều mà thánh Phaolô đã đạt được hôm nay, nhờ tình yêu của Chúa, chúng ta cũng sẽ đạt được trọn vẹn như thế.
Mùa chay, rắc một chút tro tàng lên đầu để mỗi ngày ý thức thân phận bé nhỏ của mình mà cảm nhận lòng thương xót của Chúa, mà nỗ lực cộng tác với ơn Chúa. Nhờ đó ta dám hy vọng chính bản thân ta có thể bước ra từ thân phận tội nhân để trở thành thánh nhân.
Lm. JB. Nguyễn Minh Hùng
Ý NGHĨA MÙA CHAY THÁNH
Mùa Chay Thánh là mùa ăn năn sám hối, làm phúc, cầu nguyện, để sửa soan tâm hồn đón nhận các ân sủng mà Đức Giêsu Kitô mang lại nhờ cuộc khổ nạn và cái chết của Người trên thập giá.
PHẢI MẤT 40 NGÀY…
Mùa Chay Thánh bắt đầu từ Thứ Tư Lễ Tro cho đến lễ Phục Sinh. Giáo Hội cùng với chúa Giêsu làm cuộc hành trình tiến về Jerusalem. Lễ Tro nhắc nhở chúng ta “là tro bụi sẽ trở về với tro bụi” / Memento quia pulvis es et in pulverem reverteris. Lễ Phục Sinh là lễ mừng Chúa sống lại hiển vinh sau ba ngày chết cho tội lỗi loài người. Chúa đã toàn thắng sự chết, đem lại ơn cứu độ cho toàn thể nhân loại.
Cả hàng thế kỷ nay, Mùa Chay vẫn là một cuộc di hành và cảm nghiệm tâm linh rất mãnh liệt đối với những ai muốn làm môn đệ chúa Giêsu Kitô. Tại sao Mùa Chay lại có 40 ngày? Bởi vì phải mất 40 ngày để cho tội lỗi chìm đắm, chết đi trong bão lụt cùng với ma quỉ trước khi một thế hệ mới, cuộc sống mới có thể hưng phấn tràn đầy trái đất phì nhiêu này. Phải mất 40 năm để cho thế hệ nô lệ chết đi trước khi những kẻ được sinh ra trong tự do có thể đi vào miền Đất Hứa. Ông Maisen, Elijah và Chúa Giêsu đã ăn chay, cầu nguyện 40 ngày để dọn mình chuẩn bị cho công tác cả đời.
BA PHƯƠNG CÁCH CHAY TỊNH ĐỂ RỬA SẠCH THÂN MÌNH
Mùa Chay Thánh mời gọi chúng ta từ bỏ bản thân và tội lỗi mình để cùng nhau trở về với cộng đồng dân chúa. Từ bỏ mình là cách chứng tỏ mình ăn năn thống hối. Theo Tin Mừng thánh Mathew, từ bỏ mình gồm 3 phương cách:
*- Cầu Nguyện: “Vào phòng riêng, đóng cửa lại và cầu nguyện cùng Cha của anh em là đấng hiện diện trong kín đáo....”(Mt.6:5-6)
*- Ăn Chay: “Đừng làm bộ tỏ vẻ rầu rĩ, thiểu não để cho thiên hạ thấy. Hãy rửa mặt sạch sẽ, đầu tóc chải đàng hoàng và sức thuốc thơm để không ai biết, trừ Cha của anh em.”(Mt.6:16-18)
*- Làm Phúc: “Khi làm việc phúc đức, bố thí, chớ có đánh trống la làng cho thiên hạ biết. Hãy làm kín đáo, bởi vì Cha anh em hiện diện trong kín đáo sẽ biết và thưởng công cho anh em” (Mt.6:1-4)
Thực hành đúng những phương thức trên như Cầu nguyện, Ăn Chay Hãm mình và Làm Phúc có thể sẽ thanh tấy cuộc sống, tinh luyện giác quan chúng ta, sắp đặt chương trình cho ngày mai và trân quí những gì mình hiện đang có hiện nay.
NHỮNG LOẠI ĂN CHAY KHÔNG PHẢI LÀ CHAY TỊNH
Ngày nay ở trong xã hội văn minh dư thừa của cải, người ta hiểu 2 chữ CHAY TỊNH với nhiều nghĩa khác nhau. Thời xưa, chỉ có tôn giáo mới ăn chay. Ngày nay, tuyệt thực cũng có nghĩa là ăn chay. Muốn bảo vệ sức khỏe người ta chỉ ăn rau, không ăn thịt, cũng gọi là ăn chay. Một loại ăn chay khác gọi là chay trường khiến thiếu bổ dưỡng thành bệnh hoạn và kiệt lực mà chết (anorexia). Một loại ăn chay nữa -vì quá phì nộn- muốn cho xụt cân để thân mình thon nhỏ cho người đẹp hơn. Vượt trên tất cả các loại vừa kể, một loại ăn chay khác, rất đặc biệt vì chẳng có gì để ăn nên phải nhịn. Loại này hiện có cả hàng triệu người trên khắp thế giới. Ví quá nghèo. Họ đang chết vì đói và khát.
Những kiểu ăn chay này tự bản chất, nó chẳng có ý nghĩa tôn giáo. Đôi khi lại có tính phô trương, khoe khoang để chiều theo một tật xấu nào đó. Ăn chay thực ra, tự nó là một điều tốt và đáng khuyến khích. Nó giúp chúng ta biến đổi một số thái độ căn bản về tôn giáo như biết tôn sùng Thiên Chúa, nhận thức ra mình là kẻ tội lỗi, chống trả lại những ham muốn của xác thịt, biết nghĩ đến những người nghèo khó. Tuy nhiên, vì bản tính xấu của con người, ăn chay có thể làm người ta trở nên “tự phụ”. Những người Pharisiêu đã từng khoe khoang giữa đền thờ: “Tôi từng ăn chay hãm mình mỗi tuần hai lần”(Luc 18:12).
CHAY TỊNH LÀ QUÊN MÌNH, NGHĨ ĐẾN THA NHÂN
Mùa Chay là thời gian giúp chúng ta tìm ra những lý do để làm việc đạo đức, giữ kỷ luật và trung thành với truyền thống Kitô Giáo. Vậy thì phải làm gì trong mùa chay tỉnh? Nếu chúa Giêsu nói với các môn đệ ở thời đại này thì Ngài sẽ nhấn mạnh điều gì nhất? Chắc chắn Ngài nói về nhu cầu “Chia cơm xẻ áo cho người nghèo đói”. Quả là vô lý khi chúng ta “ăn chay” gọi là khắc khổ nhưng vẫn có cơm-cá-tôm-nước ngọt, trong khi cả hàng triệu người khác không có cơm để ăn nước lã để uống, nói chi cá tôm nước ngọt là những thứ xa xỉ nhất đối với họ.
Trong thông điệp Mùa Chay năm 2009, Đức Thánh Cha Biển Đức XVI đã viết: “…Đồng thời, chay tịnh giúp chúng ta biết đưa mắt nhìn vào hoàn cảnh của những anh chị em chúng ta đang sống.Trong thư thứ nhất, thánh Gioan đã khuyến cáo: ‘Nếu ai có nhiều của cải thế gian và thấy anh em mình lâm cảnh túng thiếu mà không động lòng thương, thì làm sao tình yêu Thiên Chúa ở lại trong người ấy được?’(1Ga 3:17). Tự nguyện ăn chay có thể giúp chúng ta phát triển tinh thần người Samaritano. Không vô cảm, cúi mình xuống và đi đến với những người anh em khốn khổ. Khốn khổ không chỉ vì thiếu cơm ăn áo mặc, mà còn vì mất quyền làm người, mất tự do, nhân phẩm bị trà đạp, ức hiếp, bị cướp của, cướp đất, cướp nhà…do lòng tham vô đáy của những kẻ quyền thế bất kể công bằng và công lý.
“Một khi tự quên mình vì sự khốn khổ của tha nhân là chúng ta đã xác quyết những người anh em có nhu cầu ấy không phải là người xa lạ. Chúng ta phải giữ cho tinh thần chào mừng và thái độ ân cần săn sóc ấy được sống động. Tôi đã luôn luôn khuyến khích các xứ đạo và mọi cộng đồng phải đẩy mạnh tinh thần mùa chay của cá nhân cũng như tập thể, làm sao để nó kết hợp với Lời Chúa, Cầu Nguyện và Làm Phúc. Ngay từ khởi đầu, tinh thần đó đã là dấu chỉ đặc thù của cộng đồng Kitô Giáo. Họ thu góp lại những gì họ để dành được qua việc chay tịnh, rồi mời những tín hữu đến để chia sẽ phân phát những thứ đó cho những người nghèo khó. Việc thực hành này cần được làm sống lại, khuyến khích mọi người cùng làm, đặc biệt trong mùa Chay Thánh này.
CHAY TỊNH VÀ HÃM XÁC, HÃM MÌNH
“Chay Tịnh, hãm mính không phải chỉ là “giảm thiểu phần ăn”, nó còn giúp chúng ta biết gặt hái những hoa trái tinh thần. Nó mở đường cho ta đến gặp Chúa, sẵn sàng đón nhận đau khổ và ân phúc của Chúa. Chay tịnh giúp cho tình liên đới giữa chúng ta với hàng triệu người nghèo đói trên thế giới thêm khăng khít. Chúng ta cũng đừng quên là có nhiều loại chay tịnh không thuộc loại ăn uống. Chay tịnh bằng cách không hút thuốc, không uống rượu. Nó giúp không chỉ cho phần hồn mà cho cả thể xác. Chúng ta có thể giữ chay tịnh bằng cách không bạo động, không coi hình ảnh tục tĩu trên truyền hình, phim ảnh, báo chí và mạng lưới internet. Chúng làm méo mó nhân phẩm chúng ta. Chay tịnh cũng có thể bằng cách không kết án hoặc loại trừ người khác. Một thực tế khá thịnh hành trong Giáo Hội ngày nay.
CHAY TỊNH VÀ CĂN TÍNH CỦA MÌNH
“Hãy coi kìa, bây giờ là thời điểm có thể chấp nhận được. Hãy coi kìa, bây giờ là ngày của ơn cứu độ!” Chúng ta cần có Mùa Chay Thánh để giúp chúng ta nhận ra được căn tính và sứ mệnh của chúng ta bắt nguồn từ cuộc tử nạn và phục sinh của Chúa Giêsu. Cầu nguyện, ăn chay, làm phúc là ba phương thức cột trụ của cuộc hành trình trong mùa chay thánh của người Kitô hữu.
CHAY TỊNH VÀ MỞ TIỆC LIÊN HOAN
Mùa Chay là thời gian chúng ta chay tịnh tránh không làm một số việc, nhưng cũng là thời gian chúng ta mở tiệc liên hoan vui mừng để thi hành một số việc. Kiêng kỵ, không bất mãn, không tức giận, không gắt gỏng, không vị kỷ, không vô cảm, không thất vọng, không lười biếng, không nghi ngờ, không phạm tội. Mở tiệc liên hoan vui mừng tỏ lòng biết ơn, biết kiên nhẫn, biết tha thứ, biết chia sẻ, biết cảm thông và đồng cảm với những kẻ đau khổ cả về thể xác lẫn tinh thần, biết hy vọng, biết cam kết, biết thề hứa, biết thành thật và biết cầu xin lòng Chúa thương sót.
Mùa Chay Thánh là thời gian chay tịnh, hãm mình nhưng cũng là thời gian mở tiệc liên hoan….
Bác sĩ Nguyễn Tiến Cảnh, MD
Với mục đích để Lời Chúa được loan truyền và thông tin Giáo hội được lan tỏa, Legio Mariæ sẵn lòng để các tổ chức và cá nhân sử dụng lại tin bài đã đăng trên báo giấy và báo mạng legiomariævn.com của mình.
Tuy nhiên, vì đức công bằng và sự bác ái, xin quý vị vui lòng ghi đầy đủ nguồn như sau: “Theo Đạo Binh Đức Mẹ, website: legiomariævn.com”.
Ngoài ra, nếu chia sẻ bài lên mạng xã hội (Facebook, Twitter…), đề nghị dùng đường dẫn gốc trên website của Đạo Binh Đức Mẹ.
