Ngày cuối năm rảnh rỗi không làm gì nhưng cũng không đi đâu được. Nhớ đêm qua ngồi nhậu với mấy đứa bạn, lúc cao hứng cả bọn rủ nhau ngày mai ra sông câu cá, rồi vào rừng hái rau má, rau tàu bay về làm cái lẩu nhậu chơi. Ai dè hôm nay trời mưa dầm dề lạnh buốt cả ngày, ở nhà lẫn thẩn một mình, không nhớ cái gì tự dưng lại nhớ đến con cá trích.

Cá trích là loài cá nhỏ sống theo từng đàn lớn ở cửa sông, ở biển. Con to nhất dài cỡ gang tay, bề ngang cỡ ba ngón tay khép. Thân cá trích thuôn dài, hơi lép, vảy có màu trắng ánh bạc. Hàng năm, mùa cá trích thường bắt đầu từ độ đầu hè cho đến cuối thu, nhưng rộ nhất vẫn là vào khoảng từ tháng 5 cho đến tháng 8. Lúc này ở các chợ cá trích về nhiều lắm, chính vì thế nhớ đến cá trích cũng chính là nhớ đến mùa hè vậy.

Ở Quảng Bình có nhiều loại cá trích, nhưng phổ biến nhất vẫn là cá trích ve, cá trích lầm và cá trích phay. Cá trích ve chỉ cỡ ngón tay trỏ, mình lép, nhiều xương, nhiều vảy nhưng thịt lại trắng, rất thơm và béo. Cá trích lầm to hơn cá trích ve, mình hơi lép, dài cỡ gang tay, ít vảy, nhiều thịt hơn cá trích ve nhưng thịt lại có màu thâm thẩm và không thơm ngon bằng cá trích ve. Cá trích phay cũng giống cá trích lầm nhưng to con hơn cá trích lầm chút xíu, loại này nhiều thịt nên làm gỏi rất ngon.

Cá trích nói chung là loại cá không tanh, ít mỡ, ăn rất lành và là một trong các loại cá dễ đánh bắt nhất. Có rất nhiều phương pháp để đánh bắt cá trích, nhưng chủ yếu vẫn là lưới vây, lưới mành và cất rớ. Cá trích vẫn có thể câu được bằng mồi giả (câu lông) nhưng vì năng suất thấp nên đây chỉ là phương pháp để giải trí.

Từ cá trích có thể chế biến được thành nhiều món ẩm thực rất ngon như gỏi cá trích, khô cá trích, cá trích nướng, mắm cá trích .v.v. Nhưng nhớ nhất vẫn là món cá trích ve kho với ớt bằng nồi đất.

Có câu ca dao như sau :

Thương em vì cá trích ve

Vì rau muống luộc, vì mè trộn măng

Trong các loại cá trích thì loại hảo hạng nhất vẫn là loại cá trích ve cất rớ được ở những cửa sông nước lợ giáp biển. Loại cá trích ve nước lợ này chỉ to độ ngón tay út, tuy hơi nhiều xương nhưng thịt rất béo. Và vì đây là cá cất rớ nên lúc nào cũng tươi nguyên, đôi khi còn nhảy tanh tách. Cá này đem kho với ớt bột hoặc ớt tươi cắt mỏng ăn với cơm nóng thì không còn gì bằng.

Cách chế biến món ăn này cũng chẳng có gì khó khăn, cầu kỳ. Lựa mớ cá tươi mới cất rớ lên để nguyên con không cần làm vi vảy. Đem xóc muối, sau đó rửa sạch, để ráo. Cho cá vào thố, ướp với muối hạt rang mịn, cho thêm chút nước mắm cho có hương vị, sau đó cho tiếp một chút đường, một chút tiêu vừa đủ như cách kho các loại cá khác. Và quan trọng nhất là đừng quên cho ớt bột và ớt tươi cắt lát vào món này. Bởi nếu thiếu loại gia giảm này, món này coi như vứt đi. Khi cá đã thấm, ta cho vào nồi đất, châm vào tý dầu ăn rồi bắc lên bếp, căn nhỏ lửa, kho liu riu. Cỡ mươi lăm phút sau, khi cá vừa thấm tháp bốc mùi thơm phưng phức thì bắc nồi xuống, ăn nóng với cơm và canh rau muống nấu với tôm đất bóc vỏ thì mới đúng điệu con nai vàng. Lúc này chắc chắn sẽ là :

Một con cá trích cắn ngang

Mắm tôm quệt ngược, tan hoang cửa nhà.

Đôi khi nghĩ cũng lạ, không hiểu sao món cá trích ve này chỉ ngậm đầy đủ hương vị khi đem kho với mỗi nồi đất mà thôi. Nếu thiếu nồi đất thì hương vị của nó hình như chẳng còn gì.

Mà kể cũng lạ, khi không lẫn thẩn không nhớ cái gì, lại đi nhớ món cá trích ve kho bằng nồi đất.

Bài của Chautuanvu trên diễn đàn caucaquangbinh.com

Gỏi cá trích Phú Quốc: Lưu luyến ẩm thực miền biển đảo Mùa cá cơm Ruốc