Giao tiếp với người trầm cảm cần lựa lời, chọn cách tiếp cận đúng đắn giúp họ cảm thấy được lắng nghe, đồng cảm. Cách nói chuyện với người trầm cảm vì vậy quan trọng cho việc cải thiện bệnh tình. Trong bài viết này, cùng ECO Pharma tìm hiểu cách nói chuyện với người mắc bệnh trầm cảm như thế nào cho hiệu quả.
Vì sao cần phải cẩn thận khi nói chuyện với người bị trầm cảm?
Khoảng 280 triệu người trên thế giới mắc bệnh trầm cảm, dạng rối loạn tâm thần phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, hành vi. Trầm cảm khiến người bệnh cảm thấy chán nản, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày.
Người trầm cảm thường rất nhạy cảm với mọi tương tác xung quanh. Một lời nói vô tình cũng có thể làm họ tổn thương, cô đơn hoặc bị hiểu lầm thành ý tiêu cực. Những câu nói tiêu cực, thiếu suy nghĩ, so sánh sẽ làm nặng thêm các triệu chứng của bệnh, khiến họ rơi vào trạng thái tồi tệ, thiếu động lực điều trị.
Ngược lại, một cuộc trò chuyện an toàn, thể hiện sự thấu hiểu sẽ giúp người bệnh cảm thấy được quan tâm, mạnh dạn chia sẻ, khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ. Cẩn trọng trong giao tiếp còn giúp xây dựng lòng tin, đồng hành, giúp đỡ người bệnh điều trị hiệu quả hơn. (1)
Hướng dẫn cách nói chuyện với người trầm cảm giúp vượt qua khó khăn
Để đồng hành cùng họ vượt qua giai đoạn khó khăn, bạn cần lưu ý các cách nói chuyện với người trầm cảm sau đây:
1. Thể hiện sự chân thành ấm áp
Lắng nghe không phán xét là cách thể hiện bạn thực sự quan tâm đến người bệnh, đừng ngắt lời, vội đưa ra nhận xét. Dùng ngôn ngữ cơ thể như gật đầu, giữ giao tiếp bằng mắt hoặc chạm nhẹ (nếu phù hợp) để thể hiện sự đồng cảm. Xác nhận cảm xúc bằng các câu như “mình hiểu cảm giác đó”, “những điều bạn đang trải qua thật không dễ dàng” sẽ giúp họ cảm thấy được thấu hiểu, không cô đơn. (2)
2. Hướng nói về tương lai nhiều hơn
Thay vì nói về những chuyện tiêu cực trong quá khứ, hãy cùng họ đặt ra những mục tiêu nhỏ, có thể thực hiện. Điều này giúp người bệnh có thêm động lực. Ngoài ra, có thể khuyến khích họ tham gia các hoạt động như đi dạo, tập thể dục, làm những điều họ yêu thích. Nhắc nhở họ về những kỷ niệm vui, thành công trong quá khứ để khơi gợi tinh thần lạc quan. (3)
3. Thể hiện sự quan tâm qua lời nói và hành động
Cách nói chuyện với người trầm cảm là hỏi thăm sức khỏe, bày tỏ sự lo lắng như “dạo này thế nào?”, “đã ăn uống đầy đủ chưa?”, đề nghị giúp đỡ bằng những hành động cụ thể như “mình có thể giúp cho bạn không?”, chia sẻ những kỷ niệm vui, nhắc lại những khoảnh khắc hạnh phúc mà hai người đã trải qua cùng nhau.
4. Truyền tải năng lượng tích cực
Chia sẻ những câu chuyện vui, tin tức tích cực để tạo không gian nhẹ nhàng, thoải mái. Bạn có thể tổ chức các hoạt động giải trí đơn giản như xem phim, nghe nhạc để mang lại niềm vui. Tặng một món quà nhỏ bất ngờ cũng là cách khiến người bệnh cảm thấy được quan tâm. Hãy đưa ra những lời động viên tích cực, nhắc nhở họ về những điểm mạnh, giá trị, tầm quan trọng của bản thân đối với bạn và những người xung quanh. Điều này giúp họ giảm bớt những suy nghĩ tự phán xét khắt khe, nhìn nhận bản thân theo hướng tích cực hơn.
5. Khuyến khích tìm gặp bác sĩ để được tư vấn
Người bệnh vẫn e ngại, bi quan về việc điều trị, lo lắng liệu có mang lại kết quả khả quan hay không. Nếu người thân của bạn chưa được tư vấn, thăm khám từ các chuyên gia y tế, hãy nhẹ nhàng khuyến khích họ, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều trị. Trầm cảm là bệnh lý có thể điều trị, được hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý là bước quan trọng. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh với Trung tâm Khoa học Thần kinh hiện đại, cung cấp dịch vụ khám, điều trị chất lượng cao, giúp chẩn đoán chính xác các vấn đề liên quan đến thần kinh. Dịch vụ tại đây được xây dựng trên các tiêu chí nhanh chóng, tận tình, hiệu quả, tối ưu chi phí, mang lại sự hài lòng tối đa cho khách hàng.
6. Không đưa ra lời khuyên cho người bệnh
Cách nói chuyện người trầm cảm cần hạn chế dùng những câu như “cứ vui lên đi” hay “mọi chuyện sẽ ổn thôi” vì chúng làm người bệnh cảm thấy không được đồng cảm. Thay vào đó, hãy lắng nghe, cho phép họ bày tỏ cảm xúc mà không phán xét. Đặt câu hỏi mở như “bạn cảm thấy thế nào?”, “bạn đang lo lắng về việc gì?” để họ chia sẻ nhiều hơn.
7. Thể hiện sự lắng nghe đồng cảm
Khi trò chuyện, hãy tắt các thiết bị gây mất tập trung, dành sự chú ý trọn vẹn cho người bệnh. Đặt những câu hỏi mở để khuyến khích họ chia sẻ, xác nhận cảm xúc để họ biết rằng bạn đang lắng nghe, đồng cảm. Tránh ngắt lời, vì điều đó có thể khiến họ ngại giao tiếp.
8. Không nói chuyện so sánh người bệnh
Đừng so sánh tình trạng của họ với người khác bằng những câu như “người ta còn khổ hơn bạn”. Mỗi người đều có những cảm xúc, tính cách riêng, hãy tôn trọng, lắng nghe những gì họ đang trải qua.
9. Gợi ý người mà người bệnh có thể chia sẻ
Giới thiệu về các nhóm hỗ trợ, khuyến khích họ tham gia các hoạt động cộng đồng để kết nối với người khác, không để họ cảm thấy bị cô lập. Đề xuất tìm bạn bè, người thân để chia sẻ, nhận được sự đồng cảm, chia sẻ.
10. Dùng lời động viên
Cách nói chuyện với người bị trầm cảm cần khuyến khích người bệnh bằng cách nhắc nhở về những phẩm chất tốt đẹp, thành công trong quá khứ. Cổ vũ họ bằng những lời như “mình tin bạn sẽ làm được”, “cứ cố gắng từng chút một nhé!”.
11. Tránh tranh cãi
Khi người bệnh đang trong trạng thái tiêu cực, tranh luận sẽ chỉ làm tình hình tồi tệ hơn. Trước hết cần tôn trọng ý kiến của họ, cho dù bạn có đồng ý hay không. Nếu cuộc trò chuyện trở nên căng thẳng, hãy khéo léo chuyển sang chủ đề nhẹ nhàng hơn.
12. Tỏ rõ tấm lòng có thể giúp gì cho người bệnh
Cho người bệnh hiểu rõ rằng bạn luôn hỗ trợ bằng những câu nói đồng hành như “mình luôn ở đây để lắng nghe, giúp đỡ bất kỳ điều gì bạn cần.” Đưa ra những đề xuất cụ thể như đi dạo, xem phim hoặc đơn giản chỉ ngồi bên nhau trong im lặng. Đồng thời, hãy hỏi họ có cảm thấy thoải mái không.
13. Tránh nhắc đến bệnh tình của người bệnh
Thay vì tập trung vào bệnh tật, hãy chuyển hướng cuộc trò chuyện sang những chủ đề tích cực như sở thích, kỷ niệm vui. Dùng ngôn từ nhẹ nhàng, thay vì nói “cơn trầm cảm của bạn,” hãy nói “cảm xúc hiện tại của bạn” để tránh gây thêm áp lực.
14. Thể hiện bản thân đang quan tâm đến người bệnh
Hỏi thăm về cuộc sống hàng ngày bằng những câu đơn giản như “hôm nay bạn thế nào?”, “bạn đã ăn sáng chưa?”. Đồng thời, chú ý đến những thay đổi nhỏ như “mình thấy hôm nay bạn vui vẻ hơn”, nhắc lại những kỷ niệm vui để họ biết đang được quan tâm.
15. Động viên cho họ thấy họ đã mạnh mẽ và kiên cường
Trước hết, hãy thể hiện rằng bạn hiểu những khó khăn mà người bệnh đã trải qua, sau đó nhắc nhở người bệnh đã từng vượt qua nhiều thử thách của cuộc sống. Cho người bệnh viết rằng họ cũng có nghị lực phi thường, sự kiên cường đáng nể, bạn rất ngưỡng mộ sự mạnh mẽ đó. Sau đó, động viên họ tiếp tục duy trì tinh thần lạc quan, quyết tâm như vậy để sớm vượt qua giai đoạn khó khăn.
16. Không phủ nhận và xem nhẹ cảm xúc người bệnh
Hãy luôn tôn trọng, xác nhận cảm xúc của người bệnh, đừng dùng những câu như “cứ vui lên đi” hay “không có gì to tát đâu” dễ khiến họ cảm thấy bị hiểu lầm, cô đơn hơn. Thay vào đó, hãy lắng nghe, thể hiện sự thấu hiểu với những câu như “mình hiểu cảm giác của bạn lúc này rất khó chịu” hoặc “mình cũng từng cảm thấy như vậy”. Việc được lắng nghe, thấu hiểu sẽ giúp người bệnh cảm thấy được an ủi, không cô đơn.
17. Dùng lời nói cho thấy sự quan trọng của người bệnh
Cách nói chuyện với người trầm cảm là biểu đạt giá trị của họ bằng những câu nói “bạn là một người bạn/người thân rất quan trọng với mình”, thể hiện sự trân trọng với người bệnh.
18. Không đánh giá người bệnh quá tiêu cực
Tránh đánh giá tiêu cực khi giao tiếp với người bị trầm cảm, không đổ lỗi cho họ về tình trạng bệnh. Những câu nói như “bạn làm quá lên rồi” hoặc “bạn chỉ cần nghĩ tích cực lên thôi” dễ khiến người bệnh bị hiểu lầm, cô lập hơn. Thay vào đó, hãy thể hiện sự đồng cảm, hiểu rõ rằng trầm cảm là một căn bệnh, không phải là sự lựa chọn của họ. Hãy tập trung vào việc lắng nghe, hỗ trợ họ vượt qua giai đoạn khó khăn.
19. Cho người bệnh biết cảm nhận mình luôn sẵn sàng lắng nghe
Mở lòng để người bệnh biết rằng nếu họ muốn nói chuyện, bạn luôn sẵn sàng lắng nghe. Tạo không gian an toàn để họ dễ dàng chia sẻ bất cứ điều gì mà không lo bị phán xét.
Cần chú ý nhận biết người bệnh trầm cảm có ý định tự sát
Trầm cảm là căn bệnh nguy hiểm, mỗi năm có gần 800.000 người trên toàn cầu tự tử, nhiều người khác cố gắng tự tử. Nếu người bệnh thường xuyên nhắc đến cái chết, cảm thấy cuộc sống vô nghĩa, mong muốn biến mất hay chia sẻ các kế hoạch tự tử cụ thể.
Lúc này, người bệnh có thể tự làm hại bản thân, thay đổi hành vi như rút lui khỏi xã hội, thay đổi đột ngột thói quen ăn uống, ngủ nghỉ hoặc lạm dụng rượu bia, chất kích thích. Không chỉ vậy, cảm xúc tiêu cực như vô vọng, xấu hổ, tức giận xuất hiện thường xuyên hơn kèm theo các thay đổi tâm trạng thất thường thậm chí, chuẩn bị cho cái chết bằng cách sắp xếp tài sản, viết thư tuyệt mệnh, nói lời tạm biệt với người thân.
Lúc này, bạn hãy tạo ra một không gian an toàn để họ thoải mái chia sẻ. Thể hiện sự lắng nghe chân thành, không phán xét, đồng thời khẳng định bạn luôn ở bên cạnh, sẵn sàng hỗ trợ bất kỳ lúc nào. Khuyến khích họ tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý, nếu tình trạng nghiêm trọng, chủ động đưa họ đến gặp bác sĩ để điều trị kịp thời.
Việc tìm hiểu, áp dụng cách nói chuyện với người trầm cảm hiệu quả không chỉ giúp họ cảm thấy bớt cô đơn mà còn giúp họ mở lòng hơn để tìm kiếm sự hỗ trợ. Với các phương pháp trên, bạn có thể tạo ra môi trường giao tiếp tích cực giúp người bệnh có thêm sức mạnh để vượt qua giai đoạn khó khăn. Hãy luôn lắng nghe, thấu hiểu, khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý khi cần thiết.