Nấm da là bệnh phổ biến, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ, thẩm mỹ da và chất lượng sống của người mắc. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh nấm da qua chia sẻ của bác sĩ CKI Phan Sơn Long, khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Nấm da là bệnh gì?
Nấm da (superficial fungal infection) là tình trạng nhiễm trùng do vi nấm xâm nhập và phát triển trên da. Nấm da có thể xuất hiện ở hầu hết mọi vị trí trên cơ thể, kể cả móng, da đầu, tóc,…
Nấm sinh sôi bằng cách phát tán bào tử vào môi trường, nhiều loại nấm có thể tồn tại và phát triển trong cơ thể sống. Trên bề mặt da có thảm vi sinh vật sinh sống cộng sinh, trong đó có vi nấm. Ở điều kiện bình thường, vi nấm thường không gây bệnh. Tuy nhiên, trong một số điều kiện thuận lợi (ẩm ướt, vệ sinh kém, chấn thương, sử dụng kháng sinh tại chỗ lâu dài, suy giảm miễn dịch,…) vi nấm có thể phát triển quá mức, gây bệnh cho da.
Nấm phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt và nhiệt độ ấm, nên những vùng da đổ nhiều mồ hôi, ẩm ướt như nách, bẹn, bàn chân,… thường có nguy cơ nhiễm nấm cao hơn. Nấm da thường có biểu hiện dưới dạng mảng đỏ hoặc trắng ở da, đôi khi sậm màu và gây ngứa, châm chích, nhất là khi vận động ra nhiều mồ hôi. Nấm da có thể xuất hiện ở tất cả mọi người, tuy nhiên, người suy yếu miễn dịch có nguy cơ mắc nấm da cao hơn. Ví dụ, người mắc tiểu đường, HIV/AIDS, đang điều trị ung thư,… (1)
Hình ảnh các loại bệnh nấm da ở người
1. Nấm candida
2. Hắc lào
3. Nấm bẹn
4. Nấm móng
5. Lang ben
6. Viêm da do nấm men
7. Nấm Aspergillus
Các vị trí ưa thích của nấm da
1. Nấm da đầu
Nấm da đầu (tinea capitis) là tình trạng nhiễm nấm ảnh hưởng đến vùng da đầu và tóc. Do da đầu thường dễ đổ mồ hôi, ẩm ướt, tạo điều kiện cho các loại nấm phát triển. Biểu hiện thường gặp nhất ở người bệnh nấm da đầu là ngứa ngáy ở phần đầu, rụng tóc, da viêm đỏ, bong vảy trắng,… nếu nặng có thể gây nhiễm trùng, viêm tấy, sưng hạch bạch huyết ở vùng cổ.
2. Nấm da tay
Nấm da tay (tinea manuum) chiếm khoảng 13% tổng số ca nấm da. Triệu chứng thường gặp gồm ngứa, nổi mảng đỏ ở mu và lòng bàn tay. Nấm da tay dễ bắt gặp ở người làm việc trong môi trường ẩm ướt thường xuyên như trồng trọt, chăn nuôi, vệ sinh môi trường,…
3. Nấm da mặt
Nấm da mặt (tinea faciei) thường gây viêm đỏ, ngứa và bong vảy bề mặt da, có thể gây ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ, sự tự tin của người mắc.
4. Nấm thân
Nấm thân (tinea corporis) là tình trạng nấm da xảy ra ở thân mình, bẹn đùi, mông, chân,… Nấm thân dễ xảy ra với những người gặp tình trạng suy yếu hệ miễn dịch như tiểu đường, HIV, đang hóa trị để chữa ung thư,…
Nguyên nhân bị nấm da
Dưới đây là một số nguyên nhân gây nấm da phổ biến:
- Tiếp xúc trực tiếp vùng da nhiễm nấm của chính mình hoặc người khác.
- Tiếp xúc với động vật mang nấm, đặc biệt thú cưng như chó, mèo.
- Dùng chung vật dụng với người nhiễm nấm như lược, khăn tắm, quần áo,…
- Vệ sinh cá nhân kém.
- Sống, làm việc trong môi trường ẩm ướt, nhiệt độ cao, thuận lợi cho nấm phát triển và lây lan.
- Người có hệ miễn dịch yếu như trẻ em, người già, người bệnh tiểu đường, HIV/AIDS, đang điều trị ung thư…
Dấu hiệu nấm da thường gặp
Dấu hiệu bị nấm da phổ biến bao gồm:
- Ngứa: Vùng da bị nhiễm thường rất ngứa, đặc biệt khi ra mồ hôi.
- Thay đổi màu sắc da: Vùng da nhiễm nấm thường đổi màu, có thể màu đỏ, màu trắng hoặc nâu, thường nổi bật so với vùng da xung quanh.
- Phát ban: Xuất hiện các vùng da có vảy hoặc bong tróc, thường có viền rõ ràng, với bờ viền hơi nâng cao.
- Mụn nước hoặc mụn mủ: Một số loại nấm da có thể gây mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ, đặc biệt là ở tay và chân, bẹn, nách…
- Dày sừng, biến đổi màu móng: Trong trường hợp nhiễm nấm vùng da dưới móng, móng có thể dày, dễ gãy và thay đổi màu sắc (thường là màu vàng, nâu hoặc đen).
- Mùi hôi: Một số trường hợp nhiễm nấm da, đặc biệt nấm chân có thể gây ra mùi hôi khó chịu.
- Rụng tóc: Khi nhiễm nấm ở da đầu có thể gây ra tình trạng rụng tóc.
Lưu ý, người bệnh có thể mắc nhiều triệu chứng nấm da cùng lúc tùy thuộc vào vị trí nhiễm và loại nấm.
Đối tượng có nguy cơ cao bị nấm
Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị nhiễm nấm da do các yếu tố sinh hoạt, sức khỏe hoặc môi trường. Dưới đây là những nhóm người dễ bị nấm da: (2)
- Người có hệ miễn dịch suy giảm như nhiễm HIV/AIDS, tiểu đường, đang dùng thuốc ức chế miễn dịch (như corticoid hoặc thuốc chống đào thải tạng ghép) có nguy cơ nhiễm nấm cao hơn.
- Người có thói quen vệ sinh kém, đặc biệt không tắm rửa thường xuyên, mặc quần áo ướt, khi đổ mồ hôi không thay quần áo, hoặc không lau khô người sau khi tắm,… tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.
- Người làm việc trong môi trường ẩm ướt, thường xuyên đổ mồ hôi như vận động viên, lao động nặng, sống ở vùng có khí hậu ẩm,…
- Người mắc bệnh da mãn tính như chàm, vảy nến, viêm da,…
- Người sử dụng chung vật dụng cá nhân với người bị nhiễm nấm.
- Người béo phì thường có nhiều nếp gấp da và hay đổ mồ hôi, tạo điều kiện cho nấm phát triển.
- Người mang giày dép, quần áo không thoáng khí trong thời gian dài.
Nấm da có nguy hiểm không?
Bệnh nấm da tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, gây mất thẩm mỹ, giảm chất lượng sống của người mắc. Đặc biệt, những triệu chứng của nấm da có thể gây khó chịu (ngứa, rát, tấy đỏ,…) cho người bệnh nếu không được điều trị.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Người bệnh nên khám bác sĩ chuyên khoa da liễu bất cứ khi nào phát hiện các dấu hiệu của nấm da trên cơ thể. Điều trị da bị nấm càng sớm, nguy cơ lây lan sang vùng da khác càng thấp, diện tích da bệnh nhỏ cũng giúp việc điều trị dễ dàng hơn. Ở người có hệ miễn dịch yếu, triệu chứng nấm da có thể phát triển nhanh và nặng hơn.
Phương pháp chẩn đoán nấm da
Nếu nghi ngờ người bệnh mắc nấm da qua chẩn đoán lâm sàng, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm để xác định chính xác tình trạng nhiễm nấm mà người bệnh mắc phải. Bác sĩ thường cần nhuộm soi tìm vi nấm hoặc nuôi cấy mẫu bệnh phẩm ở vùng da bệnh để tìm hoặc xác định loại nấm trên da người bệnh.
Cách điều trị nấm da
Người bệnh nhiễm nấm thường được bác sĩ kê các loại thuốc bôi ngoài để điều trị nấm da. Thuốc có thể ở dạng kem, gel, thuốc mỡ, dung dịch lỏng hay dầu gội, sữa tắm. Đôi khi, bác sĩ có thể kê thêm thuốc uống nếu cần thiết. Trong quá trình điều trị, người bệnh cần vệ sinh, giữ vùng da nhiễm nấm khô ráo, tránh các tác nhân gây kích ứng, hạn chế tiếp xúc với môi trường ẩm ướt.
Biện pháp phòng ngừa nấm da
Dưới đây là một số phương pháp phòng ngừa nấm da bạn có thể thực hiện:
- Tắm sạch sẽ, mặc quần áo khô thoáng sau khi vận động, dính bẩn, tránh để da ẩm ướt, thường xuyên vệ sinh, thay giày dép.
- Hạn chế tiếp xúc da trực tiếp với các thiết bị, vật dụng thể thao có nhiều người sử dụng hoặc có mồ hôi của người khác (như máy tập luyện trong phòng gym).
- Giặt sạch, phơi khô quần áo, tránh mặc quần áo ẩm ướt hoặc gây bí da.
- Cắt móng tay, chân thường xuyên, giữ kẽ móng sạch sẽ.
- Mặc quần áo bảo hộ, găng tay, bốt, khẩu trang,… khi làm việc trong môi trường nhiều độ ẩm và đất.
- Điều trị bệnh gây suy giảm miễn dịch như tiểu đường, béo phì.
Một số câu hỏi liên quan
1. Nấm da có lây lan không?
Nấm da có thể lây lan qua nhiều con đường như tiếp xúc trực tiếp, thông qua vật dụng, thú cưng,… Thế nên, cần giữ vệ sinh cơ thể sạch sẽ, khô ráo, tránh tiếp xúc với khu vực có nhiều nấm.
2. Nấm da có tự khỏi không?
Nấm da rất khó tự biến mất. Nếu không được điều trị, tình trạng nấm da thường lan rộng và trở nên trầm trọng hơn, tăng nguy cơ lây nhiễm cho người khác. Thế nên, người có triệu chứng nấm da nên chủ động khám sớm tại các cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.
3. Nấm da có chữa được không?
Nấm da thường có thể được điều trị khá dễ dàng bằng thuốc bôi, uống và chế độ vệ sinh cá nhân tốt. Nếu tình trạng nấm nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và chất lượng sống của người mắc.
Trên đây những thông tin tổng quát về tình trạng nấm da, bệnh không gây nguy hiểm tính mạng nhưng có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người bệnh. Nấm da có thể lây lan qua nhiều con đường với nhiều chủng loại khác nhau. Biện pháp phòng ngừa nấm da hiệu quả nhất là giữ vệ sinh cơ thể tốt và hạn chế tiếp xúc với nguồn lây nấm.
