“LIBERTY” MANG GIÁ TRỊ SÂU XA SO VỚI “FREEDOM”
* Chuyển ngữ là “TỰ DO”, về mặt từ nguyên, thì “Tự Do” gần với “Liberty” hơn.
Chúng ta đang đứng trước sự mờ mịt dày đặc... Bao giờ màn sương u mê mới tan?
/1/ "GIẢI ẢO"
1a) Bấy lâu nay, trong rất nhiều thập niên, ở VN - kể cả nhiều người trí thức - cứ thường định nghĩa, “Tự Do là được làm tất cả những gì mình muốn, nhưng không được xâm phạm đến sự tự do của người khác”. và chua thêm một câu như ri: “Giới hạn quyền tự do của mình là quyền tự do của người khác”.
"Tự Do”, theo định nghĩa trên, kỳ thực không phải là giá trị cao quí, mà hoàn toàn thuộc về bản năng tự nhiên, gọi là BẢN NĂNG VỊ KỶ! Vâng, vị kỷ, ai trong chúng ta cũng đều mang bản năng vị kỷ (“vì mình”), là bản năng của cái Tôi chưa tinh luyện nội tâm.
Anh A muốn làm những gì mình muốn. Chị B cũng muốn làm những gì mình muốn. Sự mong muốn giữa A với B, rộng ra hơn nữa là giữa nhóm người này với nhóm người kia, trong lòng xã hội, bao giờ cũng tồn tại những khác biệt, mâu thuẫn. Chìu theo ý A thì B bị thiệt, và ngược lại.
Do đó, buộc phải có những điều đình, hạn chế trong ước muốn.
1b) Mệnh đề “không được xâm phạm đến sự tự do của người khác” là mệnh đề thừa thãi, bởi vì không cần phải nêu ra thì A và B cũng buộc phải có thỏa thuận (như diễn giải trên). Để buộc phải hạn chế phần nào ước muốn của chính mình, buộc phải không được lấn át phần nào ước muốn của người kia nếu không muốn xảy ra bạo lực đối với nhau hoặc dẫn nhau ra tòa.v.v...
Chỉ cần ở một độ tuổi có chút trí khôn là thấy rằng sống ở cõi đời này, ý muốn cá nhân của mỗi chúng ta không nhiều thì ít cũng phải chịu hạn chế, ràng buộc ở mức độ nhứt định.
Chưa kể, trong sự trung thực riêng mình, mỗi người trong chúng ta cũng thừa biết có những ý muốn này nọ của-chính-mình không phải lúc nào cũng chính đáng cho lắm.
1c) Quí bạn nghĩ gì, có những kẻ mang phận làm con, dựa theo ý muốn cá nhân mà đấu tố cha mẹ? Trong khi đó, cha mẹ im lặng vì quá đau xót, chẳng còn muốn lên tiếng yêu cầu kẻ đó phải tôn trọng tự do của chính cha mẹ.
Làm theo ý muốn của mỗi cá nhân (theo bản năng vị kỷ của cái Tôi chưa tinh luyện nội tâm), xã hội sớm muộn gì cũng rơi vào tình trạng vô đạo, hỗn loạn.
/2/ Trong tiếng Việt, “Tự Do” được chuyển ngữ cho “LIBERTY” lẫn “Freedom”. Kỳ thực giữa hai chữ này có sự dị biệt tinh tế, đáng lưu ý.
2a) LIBERTY? Mời quí bạn đọc:
“LIBERTY includes the freedom to BELIEVE what you want, and to have your own ideas and opinions to express your ideas in public, the right for people to meet in groups, the right to have any lawful job or business.”
Trong định nghĩa về “LIBERTY” (TỰ DO) dẫn trên, xin chú ý:
- TỰ DO không phải là làm tất cả những gì mình muốn (mà làm những gì hợp pháp, "the right to have any LAWFUL job or business").
- Hệ trọng hơn, TỰ DO là có quyền TIN vào tất cả những gì mình muốn, có quyền chọn niềm tin theo cách của mình.
Tức không bị cấm đoán trong niềm tin (nhân sinh quan, thế giới quan, xác tín tôn giáo, xã hội…), mỗi người đều có quyền chọn lựa suy nghĩ mà không bị áp đặt.
2b) "Freedom"?
“Freedom” là hành động, nói năng THEO Ý MUỐN mà không bị cản trở hoặc hạn chế (one wants without hindrance or restraint).
Một đàng, "freedom" chú trọng tới ý muốn cá nhân ("vì mình", tức vị kỷ); còn một đàng, "LIBERTY" khẳng định về quyền suy nghĩ KHÔNG BỊ CẤM ĐOÁN, cũng KHÔNG BỊ ÁP ĐẶT bởi quyền lực này kia.
Đến đây, ắt quí bạn hiểu bức tượng Nữ thần Tự Do được gọi là "Statue of LIBERTY" (không gọi "Statue of Freedom"). Bởi vì “Liberty is a value, not an instinct”: Tự Do không thuộc về bản năng, mà Tự Do là một giá trị nền tảng của xã hội con người.
2c) Chuyển ngữ thành “Tự Do”:
“Tự Do” (自由) - quí bạn chú ý - có tìm đỏ con mắt trong Tự điển cũng không hề có cái nghĩa nào gọi là “muốn làm gì thì làm”.
“Tự” (自) được hiểu là thuộc về mình, chính mình; chẳng hạn, “tự chủ” là chính mình làm chủ. Nhưng, “Do” (由) là gì?
Nhiều, rất nhiều người đâu hiểu “Do” nghĩa gì, vậy mà vẫn cứ hăm hở hô xướng này kia.
“Do” (由) là nương theo, thuận theo, tùy theo. => “Tự Do” là tự mình quyết định thuận theo, nương theo để làm việc gì đó. Nói cách khác, là KHÔNG chịu sự áp đặt trong chọn lựa.
Việc thuận theo một chiều hướng suy nghĩ nào đó, bởi sự chủ động của chính mình mà KHÔNG BỞI SỰ ÁP ĐẶT - đó là "LIBERTY", là “TỰ DO” (自由).
/3/ Đến đây, ắt quí bạn tỏ tường… TỰ DO (tiếng Việt) lẫn LIBERTY (tiếng Anh), xin nhắc lại, hoàn toàn không mang cái nghĩa “làm tất cả những gì mình muốn ”, thuộc về bản năng vị kỷ.
Mà là được tự chủ trong niềm tin (không bị áp đặt), thuận theo lương tâm, thay vì bị cưỡng bách đi theo mưu đồ bè phái, tà ý.
Đời người có thể mất đi bất cứ thứ gì, nhưng không được để mất đi LƯƠNG TÂM, không bị tước đoạt, áp chế lương tâm.
Có câu nói nổi tiếng, "mất Tự Do là mất tất cả". Vì sao? Bởi vì mất tự do, đồng nghĩa với sự tước đoạt quyền tin tưởng & suy nghĩ dựa theo lương tâm mách bảo.
(Lương tâm là một tiến trình rèn luyện gắn với đạo đức, luân lý)
THAY LỜI KẾT
* Tôi thất vọng trước không ít trí thức, ắt hẳn họ có đọc những giải minh về định nghĩa LIBERTY bằng Anh ngữ, nhưng rồi họ lại giải thích "tự do là làm tất cả những gì mình muốn (...)". Tại sao họ bị "lậm" vào một định nghĩa nông nổi đến vậy? vô tình hay cố ý?
"Tự Do", chìu theo bản năng vị kỷ, không đáng phải hi sinh chút nào.
* Thương thay cho những người chưa đủ trí hiểu về việc họ đang làm. Thành thử cứ loay hoay, loanh quanh hệt như kiến bò quanh miệng chén.
Loanh quanh, loay hoay bao nhiêu lâu rồi?
Matthew Nguyễn Chương
